Tasarım tescil korumasında 2 kriter aranır. İlki bir tasarım tescil başvurusu yapıldığında o üründe ‘yenilik’ olmasıdır. Diğeri de seçilen üründe ‘ayırt edici nitelik’ şartıdır. Yenilik kriterinde yapılmış olan tasarımın daha öce dünya üzerinden kimse tarafından yapılmamış olmasını ifade etmektedir. Ayırt edici nitelikte ise yapılan tasarımın genel olarak bıraktığı izlemimin diğerlerinden farklı olmasını ifade eder.
Tasarım Nedir?
Tasarım; yeni bir ürünün bütünü ya da bir parçası ya da ürün üzerindeki süslemenin şekli, biçimi, çizgisi, dokusu, rengi, esnekliği ya da malzemesi gibi insanların beş duyusu ile algılanabilecek çeşitli unsurlardaki özellikleri oluşan bütünü ifade etmektedir. Tasarım; kalite, performans ve fiyat olarak birbirine benzer ürünlerin yer aldığı piyasada ürün anlamındaki farklılıklar ya da katma değer yaratmak için en etkin araçlardan biridir.
Yapılan araştırmalar sonucunda bir tüketici ürün tercihinde fiyat, kalite, marka gibi unsurların dışında ürünlerin dış görüntüsünün de etkili olduğunu gösterir. Hatta pek çok tüketici aynı kalite ile aynı teknolojideki iki ürün arasında kaldı ise dış görünüş, tercih etmelerinde çok etkili bir rol üstlenmektedir. Bu sebeple sürekli değişim gösteren, estetik ve ergonomik niteliğe sahip, insanların ihtiyaçlarına cevap verebilecek, yeni tasarımlar ve yeni fikirler ekonomik anlamda artan kazanımları desteklemektedir. Tasarım tescil de yeni ürün tasarlarken diğer ürünlerle bu anlamda aynı olmaması için önemlidir.
Endüstriyel Tasarımlar Neden Tescil Edilir?
Tasarım tescil etmek, kişilerin yeni tasarladıkları ürünlerin başkaları tarafından taklit edilmesinin önüne geçer. Tasarım tescili yapılmasının belli sebepleri vardır. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir;
- Tasarlanan bir ürünün başkaları tarafından taklit edilmekten ya da direkt kopyalanmaktan korunmak için yapılmalıdır.
- Firma politikaları genelde yeni tasarımları tescillenmiş olarak kabul etmektedir. Çünkü daha sonradan bu konuda çıkacak sorunlar firma adını kirletebilir.
- Tasarım tescili yapmak rekabet içerisinde olan diğer firmalardan ayırt etmek için yapılmalıdır.
- Yeni üretilen bir ürünün tasarımının tescilinin yapılması o firmanın prestijini artırır.
- Yapılan tasarımın benzerlerinden başka firmalarda görülmesi üzerine kopyalandığının sanılmaması için endüstriyel tasarım tescili yapmak gerekir.
Endüstriyel Tasarımın Önemi
Yeni yapılan bir ürünün tasarımının korunabilmesi için o tasarım üzerinde tescil yapmak gerekir. Bir ürün korunmak isteniyor ise endüstriyel tasarım tescili mutlaka yapılmalıdır. Ürünler arasında haksız bir rekabet olur ise buna ilişkin hükümler de tescil edilmemiş olan tasarımlara sınırlı bir koruma sağlamaktadır. 554 sayılı KHK maddesine göre endüstriyel bir tasarımın korunması için tescil yapılmak yaptırmak kesinlikle şarttır.
Tescile bağlanan hakların kullanılması ile endüstriyel tasarım tescilinin korunması da mümkün olacaktır. Endüstriyel tasarım tescili sayesinde ise yapılan tasarımın benzerinin ya da aynısının koruma altına alındığı sürece başkaları tarafından kullanılması tamamen engellene bilmektedir. Direkt üretim yapmamış olan tasarımcılar, tasarım hakkını devretme yolu ya da lisans hakkını devretme yolu ile fikirlerini gelir getiren bir araç olarak kullanmaları mümkündür. Gerçekten özgün olan bir tasarımın korunması fikir ve emek hırsızları tarafından önlenir. Fikirden ziyade tasarımlara emek vererek üretmek ya da satmak isteyen kişiler için tasarımlarını koruma hakkı vardır. Başkasına tasarımlarını çalmak isteyen kişiler de onlara yüklenen cezalar üzerinden bu emeğin gerçekten ücretsiz olmadığını da anlayacaktır. Böylece yeni tasarlanan faaliyetler ortaya çıkacaktır ve birbirine benzer tasarımlar oluşmayacaktır.
Tasarım Tescil Sorgulama
Tasarım tescil sorgulama ile belirli bir firma adına yapılan tasarımların takibi için de yapılabilmektedir. Kişiler kendi yaptı tasarımlarını tasarım tescil sorgulama sayesinde sorgulasa da başkalarına tasarımlarını da araştırabilir. Bu sayede hem kimsenin fikrini almadan hem de daha güzel fikirler oluşturabilmek için çok fazla seçenek bulunur. Endüstriyel tasarım tescili yapılmış olan bir tasarım hangi ülkeden tescili yapıldıysa o ülke bu tasarımı korumak zorundadır. Eğer yapılan tasarım farklı ülkelerde de yapılabilecek bir tasarım ise o ülkelerde de yapılan tasarım tescillerinin sorgulanması gerekir.
Tasarım Tescil Sorgulama Nasıl Yapılır?
Tasarım tescil sorgulama için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir.
- İlk olarak tescil sorgulama yapmak için Türk Patent ve Marka Kurumu’nun kendi online araştırma sayfasına giriş yapmak gerekir.
- Bu sitede tasarım soğulama sayfasında 2 farklı sekme şeklinde araştırma yapılabilmektedir.
- Sitenin ilk ekranında beliren kısımda tasarım hakkındaki bazı bilgiler yer alır. Tescil numarası, başvuru sahibi, locarno sınıfı, ürün adı, tasarımcı, vekil ve bülten olarak belirtilen yerlerin doldurulması gerekir.
- Verilen kriterlerin hepsi hakkında bilgi sahibi olmayan kişiler bir ya da birkaçını doldurarak da sorgulama işlemini başlatabilir. Bu işlemler tamamlandıktan sonra 2. ekrana geçiş yapılır.
- Tasarım tescil sorgulama yapılacak olan sitenin 2. ekranında ise başvuru numarası, evrak numarası ve tescil numarası olmak üzere 3 kutucuğun doldurulması gerekmektedir.
- İlk ekran üzerinden istenen tasarımın araştırılması direkt yapılabilir. 2. ekranda ise kişiler başvurularının hangi aşamada olduğunu takip eder.
Tasarım Tescili Neleri Korur?
Endüstriyel tasarım tescili yapıldığı zaman tasarlanan ürünün görüntüsü hakkındaki tüm özelliklerin korunması sağlanır. Tasarım tescili korunduğu zaman;
- Üretim yönetimi,
- Ürünün hangi amaç için kullanıldığı,
- Teknik faydaları ya da fonksiyonel özellikleri koruma altına alınmamaktadır.
Kısacası tasarım tescili yapıldığı zaman ürünün işlevi ile ilgili hiçbir durum koruma altına alınmamaktadır. Çünkü seneler boyunca bir işlevi yerine getiren fakat farklı tasarımlarla üretilen milyonlarca ürün mevcuttur. Bu ürünlerin tasarımları tasarım tescili ile korunur. Yani tasarım tescili ile ürünün işlevi ve fonksiyonel özellikleri değil de tasarımı korunmaktadır.
Endüstriyel Tasarım Tescili Belgesi
Endüstriyel tasarım tescili belgesi ile taslak durumundaki ya da tasarlanmış olan bir ürünün tasarımını korumak için hedeflenirken, ürünün aynı işleve sahip diğer benzerlerinden ayıran şekil, renk, malzeme ya da doku gibi özellikler de belirtilmektedir. Tescillenmiş olan bir ürün başkaları tarafından taklit edildiyse ya da kopyalandıysa bu belge gösterilir. Endüstriyel tasarım tescili belgesi sayesinde de çalınmak üzere olan ya da çalınmış olan fikir korunur. Bu ürünün tasarımını yapmış olan kişi de tüm haklara sahip olmaktadır.
Ürün tasarımı daha tamamlanmadıysa sadece bir taslak halindeyse, bir kısmı yapıldıysa ya da tamamı oluşturulduysa da tasarım olarak tescillenmesi gerekir. Bir ürün tasarlanırken sanayi sektöründe ya da endüstriyel sektörde kullanımı ya da satışı sunulur. Bir kişi fikri çalmamış bile olsa aynı fikirler üreyebilmektedir. Bu gibi durumlarla da karşılaşmamak için tasarımın yapım aşamasında tescilin yapılmış olması önemlidir.
Endüstriyel tasarım tescili belgesi almak için başvuru sırasında belli belgelerin oluşturulması gerekir. Bu belgeler tamamlandığı zaman yapılan başvurunun kesinliği de kazanılmış olacaktır. Tasarım tescili için alınması gereken belgeler;
- Başvuru yapacak kişinin kimlik belgelerini içeren imzalanmış bir başvuru formu olmalıdır.
- Tasarımla ilişkili olan bir görselin başvuru belgeleri arasında yer alması gerekir.
- Endüstriyel taraşım tescili için belli bir ücret ödenmesi gerekir.
- İşlemler bir vekil tarafından yapılıyor ise vekâletname gerekir.
- Başvuru sahibinin imza sirküsünün verilecek belgeler arasında yer alması önemlidir.
- Tasarım tescili için eğer bir rüçhan belgesi isteniyorsa bu belgeyle beraber Türkçe tercümesi gereklidir.
