Endüstriyel Tasarım Tescilinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Tasarım, günümüz ekonomi koşullarında ticari rekabet gücüne doğrudan etki eden faktörlerden biri olmuştur.
Özellikle ticari rekabet edebilirliği yüksek olan gelişmiş ülkelerde tasarımın çok önemli bir ticari enstrüman haline geldiği o ülkelerin ekonomik gücünden anlaşılmaktadır. Tasarımın başkenti olan İtalya’da tasarım endüstrisinin milli gelire katkısı önemli bir örnektir.
Hangi ürün olursa olsun, tasarım endüstrisinin ürünlere kattığı değer, ürünü satın alınma albenisini artırarak, pazardaki satış değerlerini yükseltmedeki etkisi çok önemlidir. Bu etki firmaların ve ürünlerinin konumlarını güçlendirmekte ve firmaların karlılık oranlarına direkt katkı sağlamaktadır.
Bu tanımdan sonra öncelikle tasarım nedir sorusunun cevabını verelim.
Tasarım: İki veya üç boyutlu ürünün; tamamı veya tamamını oluşturan bir parçası, bir bölümünün (mobilya’da mobilya ayağının gibi ) biçim, şekil, renk, üzerine yapılan bir süsleme, davetiye gibi ürünlerde kesim şekli, mermer kaplama gibi ürünlerde yüzey dokusu, ürüne karakteristik özellik katan çizgilerin varlığı gibi özelliklerinden oluşan görünümüdür.
Tasarımlarda esas önemli olan ürüne ‘’satın alma’’ düşüncesiyle bakanın gözüne hitap eden görüntüdür. Başka bir deyişle tasarım tesciline konu olan tasarımsal özellik söz konusu üründe ‘’Ne Görüyorsan O ‘dur.’’
Söz konusu tasarıma katılan – varsa – işlevsel özellik tasarım tescilinde bahsedilmez ve koruma talep edilemez. İşlevsel yenilik, Patent/Faydalı Model tescillerinin konusudur.
Tasarım sayılan ürünlerin; endüstriyel tasarım tescil başvurusuna konu olması için iki önemli kriteri sağlıyor olması gereklidir.
Bunlardan birincisi yenilik kriteridir. Bahsedilen tasarım, Dünya’nın herhangi bir yerinde, başvuru yapılmak istenen günden 12 aydan daha önce kamuya sunulmamış olması gereklidir. Tasarım konusu ürüne 02.06.2020 tarihinde endüstriyel tasarım tescil başvurusu yapacaksanız; bu tarihten 12 ay önce yani, 02.06.2019 tarihi yenilik kriteri için kritik tarihtir. Bu tarihe Rüçhan tarihi denmektedir. Bu tarihten bir gün önce, 01.06.2019 tarihi ve öncesinde Dünya’nın herhangi bir yerinde kamuya açıklanan ürünler yeni değildir, tasarım tescil konusuna edilemez, başvuru yapılmaz.
Sadece Türkiye’de başvuru yapacak olsanız bile Dünya’nın herhangi bir yerinde Rüçhan tarihinden önce kamuya sunulmamış olmaması gereklidir. İster bir Afrika ülkesi olsun ister Amerika, Rusya, Avrupa. Herhangi bir ülkede tasarım, başvuru yapılmak istenen tarihten (rüçhan tarihinden) 12 aydan daha önce kamuya sunulmuş ise artık yeni değildir ve tasarım tescil başvurusu yapılamaz.
Tasarım tescilinde diğer kriter ise ayırt edici niteliğe sahip olmasıdır. Bu kriteri karşılaması gereken ürün; son kullanıcı tarafından ‘’satın alma’’ işlemi yapılırken genel izlenim itibari ile diğer rakip ürünlerden, ayırt edilebilir, fark edilebilir olmasıdır. İki aynı segmentteki ürünü (mobilya-mobilya, takı-takı vb.) yan yana veya satın alma işlemini etkileyecek yakın zaman dilimlerinde farklı ortamlarda gören, müşahede eden son kullanıcı; satın alacağı ürünü ilk bakışta ayırt ederek satın alabilmelidir. Söz konusu iki ürününün birbirine olan benzerliği satın almayı etkileyecek derecede olmamalıdır.
Bu kriteri ürününüzde sağlamak, anlamak noktasında kendi bakış açışınızı objektif tutamıyorsanız, son kullanıcılarınızdan yardım alabilirisiniz. Bazen ürün üzerinde profesyonel olmak ayrıntılarda farklılık aramayı ve ayırt edicilik açısından yeterli görmeyi gerektirebilir. Bu doğal bir yaklaşımdır. Fakat satın alma işleminde son kullanıcı bakış açısı ‘’Genel İzlenimdir’’. Son kullanıcı, satın almayı gerçekleştirecek tüketici, tasarıma dayalı albenisi olan ürünlere genel olarak bakar ve satın alır. Ayrıntılar genel izlemine birşeyler kattığı için ayrıntının ne olduğuna bakmaz. Bu konu tasarım tescil başvurularında en çok karşılaştığımız soru ve problemlerin kaynaklarından biridir.
Tasarım Profesyoneli ürüne ayrıntılarında hâkim olduğu ve bu açıdan baktığı için ortaya çıkan tasarımın yeni olduğunu doğal olarak iddia edebilmektedir. Bu iddia, tasarım konusu ürün için tasarım başvuru yapılması ve/veya piyasaya arz edilmesi ile neticelenmektedir. Bu yaklaşım tasarım tescil başvurusunun, önceki benzer tasarım tescillerinden dolayı reddedilmesi ile sonuçlanır. Fakat daha kötüsü, tasarım tescili almış bir ürün sahibi tarafından sizin ürününüzün toplatılması, tazminat davası açılması gibi vahim sonuçlar doğurabilmektedir. Bu sonuçlar ile karşılaşmamak için her tasarım profesyonelinin, tasarım tescil profesyoneli olan marka patent vekilinden destek alması önemlidir. Sizin tasarım zekanın ayrıntılardan yola çıkarak bütünü farklılaştırmayı gerektirdiğinden, bütünün ne olduğunu anlamda profesyonel bir sınai mülkiyet danışmanı emeğiniz heba olmamasını sağlayacaktır.
Yeri gelmişken bir şehir efsanesinide dile getirelim. ‘’İki rakip ürünün tasarımlarında, tasarımsal olarak 7 (yedi) fark var ise, ürünler farklıdır ve bu ürüne tasarım tescil başvurusu yapılır’’. Bu iddianın şehir efsanesi olduğu seçilen 7 sayısının varlığından bellidir. İki ürün arasında değil 7 farkın olması, 70 fark dahi olsa iki ürün satın alma eyleminde son kullanıcı tarafından karıştırılıyor , satın almayı zorlaştırıyor ise benzerdir ve tescilsiz ürün, tescilli ürünün taklididir.
Size ait bir tasarım ürününün korunması için tasarım tescili yapılabilirliğine bu konuda uzman bir marka patent danışmanının karar vermesi en uygun ve risksiz çözümdür. Fakat burada sektörel bazı örneklerden yola çıkarak, marka patent uzmanı ile görüşmeden önce, sizinde ayırt edicilik, diğerlerine benzememe, farkedilme farklı olma bir tasarımda nasıl olur, nasıl bakılır konusunda fikir sahibi olmanıza yardımcı olalım.
Son kullanıcı;
Bir mobilya alacak ise; mobilya tüm çizgileri, deseni, ayakları, köşelerde oluşturduğu radyüsler ile bir bütün olarak ele alındığındaki enfes satın alma albenisine göre satın alırken başka bir mobilya ile ev hanımı gözü ile karıştırılmamalı. (Şekil-1)
Bir takı alacak ise; takının gövdesini oluşturan değerli madeninin üstüne işlenen desen, taşın kesimi ve gövde üzerine yerleştirilmesi, taşların renk uyumundan kaynaklan imaj rengi ile bir bütün olarak değerlendirilmeli ve kuyumcu vitrininde (sanal ortamdaki vitrinler dahil) diğer takılardan bir kadın gözü ile ayırt edici olmalıdır. (Şekil-2)
Bir davetiye satın alacak ise; davetiye üzerindeki deseni oluşturan çiçek ve diğer objeler, davetiyenin kesimi ile bir bütün olarak değerlendirilen görüntüsü evlenecek son kullanıcı bakış açısı ile incelenmeli (Şekil-3)
Bir ayakkabı satın alacak ise ; ayakkabının topuğu, gövdesi, burnu var ise üzerine iliştirilen objeden oluşan bütün ele alınmalı ve son kullanıcının bir hanımefendi olacağı varsayımına göre ayırt edicilik değerlendirilmeli (Şekil-4)
Bir süs eşyası satın alacak ise; biblonun alınma sebebi olan tasarımı anlaşılarak diğer biblolardan ayırt ediciliği değerlendirilmeli (Şekil-5)
Bir çikolata-çiçek aranjmanı satın alacak ise; hangi çiçek hangi çikolata ile seçilmiş. Çiçeklerin birbirleri ve çikolatalar ile dizilişleri, çikolataları şekilleri (kalp çikolata vb) ile oluşan bütün aranjman dikkate alınarak ayırt edicilik değerlendirilmelidir (Şekil-6)
Bir avize satın alacak ise; avizeyi oluşturan gövde şekli, ampullerin ve duyların görünüşü ve var ise taş ve benzeri süslerin ile birlikte oluşturduğu görselliğin tavanda duruşu dikkate alınarak ayırt edicilik değerlendirilmelidir (Şekil-7)
Bir ev tekstili alacak ise; ürün üzerinde desen ve önemli ise ürünlerin kesim-dikim karakteristiği bir bütün olarak ele alınarak ayırt edicilik değerlendirmelidir (Şekil-8).
Yukarıdan verilen örnekler yola çıkarak özetlemek gerekir ise; ayırt edicilik, son kullanıcı; evinde o mobilyayı, evinin tavanında o avizeyi, masasının üzerinde o bibloyu, yatağının üzerinde o deseni, ayağında o ayakkabıyı ve boyunda o kolye neden görmek ve satın almak ister? diğer muadillerine göre neden sizin ürününüzü tercih etmeli? sorusunun cevabı tasarım tescil başvurularındaki ayırt edicilik kriterini karşılamaktadır.
Son Kullanıcı, her inovatif her yeni üründe olduğu gibi en iyi ayırt edici bakış açısına sahip olandır. O’nu ihmal etmeyin.
